De lokale verkiezingen komen eraan: in oktober mogen we weer naar de stembus. Dit jaar zullen de verkiezingen echter anders verlopen dan voorheen. Voor het eerst in Vlaanderen is er geen opkomstplicht meer, wat betekent dat je niet verplicht bent om te stemmen. Daarnaast zijn er nog andere veranderingen voor de gemeenteraadsverkiezingen van 2024, wij vatten ze hieronder samen.
Afschaffing opkomstplicht bij lokale verkiezingen
Vanaf oktober is het in Vlaanderen niet meer verplicht om te gaan stemmen bij lokale verkiezingen. Dit kan leiden tot een lagere opkomst, vooral in grote steden en onder bepaalde bevolkingsgroepen. Partijen zullen hun campagnes moeten aanpassen om mensen te overtuigen om te gaan stemmen.
Bij de volgende lokale verkiezingen in België verandert er iets belangrijk: de opkomstplicht wordt afgeschaft. Tot nu toe was het in Vlaanderen verplicht om naar het stembureau te gaan, ook al bracht je geen geldige stem uit. Vanaf oktober is dat niet meer het geval.
Wat betekent dit? Experts verwachten dat minder mensen zullen gaan stemmen, vooral in grote steden en onder bepaalde bevolkingsgroepen. Dit kan de verkiezingsuitslag beïnvloeden, omdat de stemmen van mensen die wel gaan stemmen dan meer gewicht in de schaal leggen.
Partijen zullen hun campagnes moeten aanpassen. Ze zullen niet alleen moeten proberen om kiezers voor hun programma te winnen, maar ook moeten overtuigen om überhaupt te gaan stemmen.
Of deze verandering ook voor andere verkiezingen zal gelden, is nog niet zeker. Het hangt af van de politieke wil. Wel is het duidelijk dat de discussie over de opkomstplicht is aangewakkerd.
Nieuwe regels voor lijststemmen bij lokale verkiezingen
De nieuwe regels voor lijststemmen maken de verkiezingen eerlijker en geven kiezers meer zeggenschap over de samenstelling van de gemeenteraad. Hoewel de volgorde op de lijst nog steeds een rol speelt, is het nu vooral de persoonlijke steun van de kiezer die bepaalt wie verkozen wordt.
Bij de komende lokale verkiezingen verandert er iets aan de manier waarop lijststemmen worden verdeeld. Tot nu toe profiteerden vooral de kandidaten die bovenaan de lijst stonden van deze stemmen, ook al hadden ze misschien minder persoonlijke steun van de kiezers.
Wat verandert er?
Vanaf nu zal een lijststem gelden als een stem voor de hele partij, in plaats van voor een specifieke kandidaat. Alleen voorkeursstemmen kunnen ervoor zorgen dat een bepaalde kandidaat verkozen wordt. Dit betekent dat de volgorde op de lijst minder belangrijk wordt, maar niet helemaal irrelevant.
Waarom deze verandering?
Het doel van deze nieuwe regel is om ervoor te zorgen dat kandidaten die meer persoonlijke steun hebben van de kiezers, ook een grotere kans hebben om verkozen te worden.
Wat betekent dit voor de kiezer?
- Meer invloed: Kiezers hebben nu meer invloed op wie er in de gemeenteraad komt.
- Voorkeursstemmen belangrijker: Voorkeursstemmen worden belangrijker dan ooit.
- Volgorde lijst nog steeds van belang: Hoewel de volgorde op de lijst minder doorslaggevend is, blijft het belangrijk voor de zichtbaarheid van kandidaten.
Nieuwe regels voor coalitievorming na lokale verkiezingen
Na de lokale verkiezingen krijgt de grootste partij het recht om eerst een coalitie te vormen. Dit moet ervoor zorgen dat er minder geheime afspraken worden gemaakt tussen partijen. Hoewel deze nieuwe regel voor meer transparantie zorgt, kunnen politieke partijen nog steeds informeel afspraken maken.
Na de lokale verkiezingen van oktober 2024 gelden er nieuwe regels voor de vorming van een gemeentebestuur. Eén van de belangrijkste veranderingen is dat de lijst met de meeste stemmen nu het exclusieve recht heeft om als eerste een coalitie te proberen te vormen. Als deze lijst een meerderheid vindt, dan wordt de lijsttrekker automatisch burgemeester.
Waarom deze verandering?
Het doel van deze nieuwe regel is om te voorkomen dat partijen al vóór de verkiezingen geheime afspraken maken over de verdeling van de macht. Deze zogenaamde ‘voorakkoorden’ waren vaak moeilijk te controleren en konden de democratie ondermijnen.
Wat betekent dit in de praktijk?
- Meer transparantie: Partijen moeten nu duidelijker zijn over hun intenties en kunnen niet meer zomaar geheime afspraken maken.
- Meer macht voor de grootste partij: De partij met de meeste stemmen krijgt meer invloed op de vorming van het gemeentebestuur.
- Minder voorakkoorden: Het wordt moeilijker voor partijen om al voor de verkiezingen afspraken te maken over coalitievorming.
Zal dit veel veranderen?
Hoewel de nieuwe regels de transparantie moeten verhogen, is het niet zeker of ze alle geheime afspraken zullen tegengaan. Politieke partijen kunnen nog steeds informele afspraken maken, ook al zijn deze niet meer juridisch bindend.
De nieuwe regels voor de coalitievorming zijn een stap in de goede richting om de democratie te versterken. Ze zorgen voor meer transparantie en geven de partij met de meeste stemmen meer macht. Toch is het niet realistisch om te verwachten dat alle geheime afspraken zullen verdwijnen.
Meer gedetailleerde verkiezingsresultaten
Bij de volgende lokale verkiezingen worden de stemresultaten niet alleen per gemeente bekendgemaakt, maar ook per wijk of buurt. Dit geeft een beter inzicht in het stemgedrag van de bevolking.
Bij de volgende lokale verkiezingen gaan we een stapje verder in het transparant maken van de uitslagen. Naast de bekende resultaten per gemeente, zullen we ook te weten komen hoe mensen in verschillende wijken of buurten gestemd hebben. Deze zogenaamde ‘fijnmazige stemresultaten’ geven een veel duidelijker beeld van de stemgedragingen in onze gemeenten.
Hoe werkt het?
- Digitale stemming: In gemeenten waar je digitaal kan stemmen, zullen de resultaten zelfs per stembureau bekendgemaakt worden.
- Stemmen op papier: In gemeenten waar men nog op papier stemt, worden de resultaten per telbureau gebundeld.
Waarom is dit belangrijk?
Door deze gedetailleerde resultaten kunnen politici beter begrijpen waarom bepaalde partijen in bepaalde wijken meer of minder succes hebben. Dit kan hen helpen om hun beleid beter af te stemmen op de behoeften van de verschillende bevolkingsgroepen.
Met de nieuwe fijnmazige stemresultaten krijgen we een veel nauwkeuriger beeld van hoe mensen in onze gemeenten stemmen. Dit is niet alleen interessant voor politici, maar ook voor iedereen die geïnteresseerd is in de lokale politiek.